આધ્યાત્મિક + ઔષધીયગુણ = તુલસીજી

વૃન્દાયૈ તુલસીદેવ્યૈ પ્રિયાયૈ કેશવસ્ય ચ |

કૃષ્ણભક્તિપ્રદે દેવિ, સત્યવત્યૈ નમો નમઃ ||

                    એક કથા મુજબ તુલસી નામની એક ગોપી બાલકૃષ્ણ(ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ) ની ખૂબ ભક્ત હતી. તેમનું નામ જપતાં જપતાં તે કૃષ્ણવર્ણની થઈ ગઈ. રાધારાણીને તે જરાય ગમતી નહોતી. આ ઈર્ષાને કારણે તેમણે તેને વનસ્પતિ બનવાનો શ્રાપ આપી દીધો. તેનું પરિણામ એ આવ્યું કે જે તુલસી કૃષ્ણને ક્યારેક જ મળતી તે, હવે ચોવીસો કલાક તેમના ગળામાં રહેવા લાગી.

બીજી કથા - બીજી કથા મુજબ જાલંધર રાક્ષસની પત્ની વૃંદા શ્રેષ્ઠ પતિવ્રતા હતી, પણ સમાજ પર તેના અત્યાચારો એટલા વધી ગયા હતા કે તેનો અંત કરવો જરૂરી હતો. પણ વૃંદાના સતીત્વને કારણે તે શક્ય નહોતુ. વિષ્ણુએ જાલંધરનું રૂપ ધારણ કરી પહેલા તો વૃંદાના સતીત્વનો ભંગ કર્યો અને છળથી યુધ્ધ જીતી લીધુ. વૃંદાએ પોતાની જાતને અગ્નિને સમર્પિત કરી દીધી. તેની ચિતાથી જે છોડ ઉગ્યો તે તુલસી છે. જેને શ્રી વિષ્ણુએ પોતાના પૂજનમાં વિશેષ સ્થાન આપ્યું.

ત્રીજી કથા - પદ્મપુરાણ મુજબ સુભદ્રા અને રુકમણીના ઝગડામાં શ્રીકૃષ્ણને જ્યારે સોનાથી તોલવામાં આવ્યા ત્યારે રુકમિણિએ ફક્ત એક તુલસીના પાનથી ત્રાજવું પોતાની તરફ નમાવી લીધુ હતુ. આથી શ્રીકૃષ્ણને તુલસી પ્રિય છે.

તુલસીજીનું પુરાણોમાં વર્ણન.

શ્‍લોક : तुलसी यस्‍य भवने प्रत्‍यहं परिपूज्‍यते ।

          तद़्‍गृहं नोपसर्पन्‍ति कदाचिद्यमकिङ्‍कराः ॥            

 – સ્‍કન્‍દપુરાણ, ખંડ ૪, અધ્‍યાય ૨૧, શ્‍લોક ૬૬

અર્થ : એવું કહેવાય છે કે જેના ઘરે તુલસીની પ્રતિદિન પૂજા થાય છે, તે ઘરે યમદૂત ક્યારે પણ આવી શકતા નથી.

‘બ્રહ્મવૈવર્ત પુરાણ’ (પ્રકૃતિ ખંડ : ૨૧.૩૪)માં ભગવાન નારાયણ કહે છે, ‘‘હે વરાનને (સુમુખી) ! ત્રિલોકમાં દેવપૂજાના ઉપયોગ માટે કરવામાં આવનારા સર્વ પત્ર-પુષ્‍પોમાં તુલસીને પ્રમુખ ગણવામાં આવશે.’’

‘શ્રીમદ્દેવીભાગવત’ (૯.૨૫.૪૨-૪૩)માં કહ્યું છે, ‘ફૂલોમાં જેની કોઈની સાથે તુલના થઈ શકતી નથી, જેનું મહત્વ વેદોમાં પણ વર્ણિત છે, જે સર્વ અવસ્‍થાઓમાં સદૈવ પવિત્ર રહે છે, જે ‘તુલસી’ નામથી પ્રસિદ્ધ છે, જે ભગવાન માટે શિરોધાર્ય છે, જે સહુની મનગમતી છે, તેમજ જે સંપૂર્ણ જગત્‌ને પવિત્ર કરનારી છે, તે જીવનમુક્ત, મુક્તદાયિની અને શ્રીહરિની ભક્તિ પ્રદાન કરનારી ભગવતી તુલસીની હું ઉપાસના કરું છું.’

તુલસી પ્રત્‍યેક ઘરમાં પૂજાય છે

ગામડામાં ઘેર-ઘેર માટીના ઓટલા પર તુલસી ક્યારો કરીને સ્‍ત્રીઓ પ્રતિદિન પૂજા કરે છે, અર્ઘ્‍ય અર્પણ કરે છે અને સાંજે તુલસી પાસે દીવો કરે છે. ‘અમને સુખ-સમૃદ્ધિ, દીર્ઘાયુષ્‍ય, સૌભાગ્‍ય, ભગવદ્‌પ્રીતિ પ્રદાન કર’, એવી તુલસીને પ્રાર્થના કરે છે. કેટલાક વિશેષ પ્રસંગોમાં તુલસીની પૂજા અને અનુષ્‍ઠાન ઇત્‍યાદિ કાર્યક્રમો આયોજિત કરવામાં આવે છે, તેમજ તુલસીનાં પાન પ્રસાદ તરીકે વહેંચવામાં આવે છે તેમજ અન્‍ય પૂજા સમયે તીર્થમાં તો તે નક્કી જ નાખવામાં આવે છે.’

જ્‍યાં તુલસીના પૂરતાં રોપો હોય છે, ત્‍યાંની હવા ૨૪ કલાક શુદ્ધ રહે છે. આવા ઘરના લોકો નિરોગી રહે છે. તેમને દીર્ઘાયુષ્‍યની પ્રાપ્‍તિ થાય છે.

સંતોએ કહ્યું છે, ‘‘તુલસી નિર્દોષ છે. પ્રત્‍યેક ઘરમાં તુલસીના એક-બે રોપ હોવા જ જોઈએ. સવારે તુલસીના દર્શન કરો. તુલસી પાસે બેસીને દીર્ઘ શ્‍વાસ લો અને મૂકો, તો આરોગ્‍ય સારું રહેશે, તેમજ દમ થવાની સંભાવના ઓછી થશે. તુલસીને સ્‍પર્શ કરનારી હવા શ્‍વાસ સાથે શરીરમાં લેવાથી રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધે છે.’’

સીતામાતા અને લક્ષ્મણે પણ તેમની પર્ણકુટી પાસે તુલસી વાવી હતી. તત્ત્વદર્શી ઋષિ-મહર્ષિઓએ તુલસીમાંના સર્વ ગુણો પારખી લઈને તેનામાંના દેવત્‍વ અને માતૃત્‍વના માનવીને દર્શન કરાવ્‍યા; તેથી દેવત્‍વ અને માતૃત્‍વના પ્રતીક તરીકે તુલસીના રોપ વાવવા, તેમજ તેની પ્રતિદિન પૂજા કરવાનું વિશેષ મહત્વ કહ્યું છે.

સંતો કહે છે, ‘‘તુલસીના પાન ત્રિદોષનાશક છે. તેને કારણે કોઈપણ દુષ્‍પ્રભાવ પડતો નથી. પ્રતિદિન તુલસીના ૫ થી ૭ પાન ખાઈ શકો. તુલસી હૃદય અને મગજ માટે પુષ્‍કળ લાભદાયી છે. ઈશ્‍વર પાસેથી પ્રાપ્‍ત તે આરોગ્‍ય સંજીવની છે.’’

જમવા પહેલાં અથવા જમ્‍યા પછી તુલસીના પાન આરોગવા આરોગ્‍ય માટે લાભદાયી છે. વાત અને કફના શમન માટે તુલસી ઔષધિનું કામ કરે છે. ઊભા-ઊભા અથવા ચાલતા-ચાલતા પણ તુલસીના પાન ખાઈ શકો છો; પણ અન્‍ય કોઈપણ પદાર્થ આ રીતે ખાવો તે શાસ્‍ત્રવિહિત નથી.

દૂધ સાથે તુલસીપત્ર વર્જિત છે; પણ પાણી, દહીં, ભોજન ઇત્‍યાદિ પ્રત્‍યેક પદાર્થ સાથે તુલસીપત્ર લઈ શકાય છે. રવિવારે તુલસી ઉષ્‍ણતામાં વધારો કરે છે; તેથી તે દિવસે તુલસીના પાન તોડવા નહીં અને સેવન પણ કરવું નહીં.

વૈજ્ઞાનિક સંશોધનમાં સ્‍પષ્‍ટ થયું છે કે, તુલસીમાં વિદ્યુત તત્વની નિર્મિતિ કરવાનું અને શરીરમાં તે તત્વ ટકાવી રાખવાનું અદ્‌ભૂત સામર્થ્‍ય છે. તુલસીના થોડા રસથી તેલ જેવું માલીશ કરવાથી વિદ્યુત પ્રવાહ ઉત્તમ રીતે ચાલે છે.

તુલસીનું મહત્વ

લોક સાહિત્યમાં આના પર ઘણા ગીત છે. અલૌકિક પ્રેમની પ્રતિક તુલસી ઘરને પવિત્ર કરે છે, પણ ઘરમાં પ્રવેશ નથી કરતી. તેના દર્શન કરવા ગૃહિણી પોતે બહાર આવે છે. દર્શન,સ્પર્શ, નમન ધ્યાન, પૂજન, રોપણ અને સેવન આ સાત પ્રકારોથી તુલસીની પૂજા કરવામાં આવે છે.

આજના યુગમાં તુલસીના ઉપયોગ પર ભાર મુકાયો છે. કોરોના વાયરસના સમયગાળામાં તુલસીનો ઉપયોગ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. મોટા ડોકટરો આ સમયે તુલસી ખાવાની ભલામણ કરી રહ્યા છે, ત્યારે તુલસીને આધ્યાત્મિકતામાં પણ ખૂબ જ ઉપયોગી છોડ માનવામાં આવે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે તુલસીના સેવનના કેટલાક ગેરફાયદા હોઈ શકે છે, જો તમે તેનો ઉપયોગ થોડી સાવચેતીથી ન કરો તો તે ફાયદાને બદલે તમારું નુકસાન પણ કરી શકે છે.ચાલો અમે તમને તુલસીના ઔષધીય ઉપયોગ સંબંધિત મહત્વપૂર્ણ માહિતી આપીશું

તુલસીના ફાયદા સાથે ગેરફાયદા :

આ રીતે કરશો ઉપયોગ તો જશે મોટુ નુકશાન આજના યુગમાં તુલસીના ઉપયોગ પર ભાર મુકાયો છે. કોરોના વાયરસના સમયગાળામાં તુલસીનો ઉપયોગ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. મોટા ડોકટરો આ સમયે તુલસી ખાવાની ભલામણ કરી રહ્યા છે, ત્યારે તુલસીને આધ્યાત્મિકતામાં પણ ખૂબ જ ઉપયોગી છોડ માનવામાં આવે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે તુલસીના સેવનના કેટલાક ગેરફાયદા હોઈ શકે છે, જો તમે તેનો ઉપયોગ થોડી સાવચેતીથી ન કરો તો તે ફાયદાને બદલે તમારું નુકસાન પણ કરી શકે છે.ચાલો અમે તમને તુલસીના ઔષધીય ઉપયોગ સંબંધિત મહત્વપૂર્ણ માહિતી જોઈએ.

તુલસીની માળા પહેરવાથી જીવનમાં મળે છે બળ

તુલસીની માળા ગળાની તુલસીના માળા પહેરવાથી જીવન બળ મળે છે, અનેક રોગોથી મુક્તિ મળે છે. તુલસીની માળા પહેરી ભાગવત નામનો જાપ કરવાથી લાભ થાય છે. મૃત્યુ સમયે મૃતકના મોંમાં તુલસીના પાનનું પાણી નાખવાથી તે બધા પાપોથી મુક્ત થઈ જાય છે અને વિષ્ણુલોકમાં વાસ થાય છે અને મોક્ષ મળે છે.

દૂધ સાથે તુલસીનો ઉપયોગ સાચો કે ખોટો છે

બ્રહ્મવૈવર્ત પુરાણનો એક વિભાગ જણાવ્યું છે કે તુલસીના પાન સૂર્યોદય પછી જ કાપવા જોઈએ. દૂધમાં તુલસીના પાન ઉમેરવા જોઈએ નહીં. આનાથી તુલસીના ફાયદા મળતા નથી પણ નુકસાન થઈ શકે છે. નથી. વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિકોણ એ પણ કહેવામા આવે છે કે દૂધ સાથે તુલસી એસિડિક થઈ હાનિકારક બની જાય છે. તુલસીનો છોડ સાચી દિશા આમ તો ઘરમાં બધી દિશામાં તુલસીનો છોડ લગાવી શકાય છે. પરંતુ આ માટે સૌથી શુભ અને યોગ્ય દિશા ઉત્તર-પૂર્વ માનવામાં આવે છે. આ દિશામાં તુલસીનો છોડ ઝડપથી મારતો નથી અને ઉપચાર પણ પ્રદાન કરે છે. આવા સમયે તુલસીના પાન તોડશો નહીં પુરાણોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે પૂર્ણિમા, અમાવસ્ય, દ્વાદશી અને સૂર્ય-સંક્રાંતિના દિવસે, મધ્યરાત્રિ, રાત્રિ, સંધ્યા સમયે અને શૌચ સમયે, તેલ નાખી, સ્નાન કર્યા વગર જે માણસ તુલસીના પાન તોડે છે, તેને ભગવાન શ્રીહરિના માથાનું કાપવાનું બરોબર પાપ લાગે છે.

તુલસી એક ઔષધીય વનસ્પતિ છે

જેમાં ખનિજ અને વિટામીન પુષ્કળ પ્રમાણમાં જોવા મળે છે. તુલસીથી બધા જ રોગો દૂર કરવા માટે અને શારીરિક શક્તિ વધારવાના ગુણધર્મો તુલસીમાં ભરપૂર માત્રામાં હોય છે આનાથી સારી કોઈ માનવજાત માટે બીજી કોઇ દવા નથી.

તુલસી નુ ધાર્મિક મહત્વને કારણે તેનો છોડ દરેક ઘરમાં લગાવવામાં આવે છે. તુલસીની ઘણી બધી પ્રજાતિઓ જોવા મળે છે જેમાં કૃષ્ણ તુલસી અને શ્વેત તુલસી સૌથી વધારે ઉપયોગમાં લેવાય છે. તુલસીનો છોડ સામાન્ય રીતે 30થી 60 સેન્ટીમીટર ઉચો હોય છે.

ઔષધિ ઉપયોગ ની દ્રષ્ટિએ તુલસીના પાન ખૂબ જ ફાયદાકારક છે તમે તુલસીના પાન સીધા છોડમાંથી તોડીને ખાઈ શકો છો જેવી રીતે તુલસીના પાન ઉપયોગી છે તેમ તુલસીના બીજ અને પાંદડા નો પાવડર બનાવીને પણ ઉપયોગ કરી શકાય છે.

તુલસીના પાંદડાઓમાં એવા ગુણ છે કે તેનાથી વાત દોષ કફ ઘટાડે છે. તુલસી થી પાચન શક્તિ અને ભૂખ પણ વધારે છે તુલસીથી લોહી શુદ્ધ થાય છે આ સિવાય તાવ પેટમાં દુખાવો હૃદયરોગ મેલેરિયા કે બૅક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શનવગેરેમાં તુલસીના પાન ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. તુલસીના ઔષધીય ઉપયોગ માં રામ તુલસી અને શ્યામ તુલસી વધારે ઉપયોગમાં લેવાય છે.

 માથાના દુખાવામાં તુલસી ના ફાયદા

આજકાલ માથાનો દુખાવો સામાન્ય છે જો વધારે કામ અથવા તનાવ માં હોય ત્યારે માથાનો દુખાવો સામાન્ય બની ગયો છે. જો તમને પણ વારંવાર માથાનો દુખાવો થતો હોય તો તુલસીના તેલના બે ટીપા નાખવા નાખો આ તેલ નાકમાં નાખવાથી માથાનો દુખાવો ઓછો થાય છે. પરંતુ તુલસીનો ઉપયોગ કરવાની રીત યોગ્ય હોવી જોઈએ.

ઉધરસમાં તુલસી ના ફાયદા

તુલસીના પાનમાંથી બનાવેલ શરબત બાળકોને અડધીથી આખી ચમચી અને મોટા લોકોને બેથી ચાર ચમચી લેવાથી શ્વાસ ની તકલીફ ઉધરસ ગળાનો દુખાવો ઓછો થાય છે શરદી અને અસ્થમામાં 50 ગ્રામ તુલસીનો રસ ૧૦ ગ્રામ આદુનો પાવડર કાળા મરી 500 મિલી પાણીમાં મિશ્રણ કરીને ઉકાળો બનાવીને પીવાથી ઉધરસમાં રાહત થાય છે.

મગજ માટે તુલસી ના ફાયદા

તુલસીના ફાયદા મગજ માટે અદ્ભુત રીતે કામ કરે છે તે ના રોજ વપરાશથી મગજની કાર્યક્ષમતામાં વધારો થાય છે અને યાદશક્તિ તીવ્ર બને છે. આ માટે રોજ તુલસીના ચારથી પાંચ પાંદડા પાણી સાથે ગાડી ને ખાવા જોઈએ.

માથાની જૂ થી છુટકારા માટે તુલસી ના ફાયદા

જો તમારા માથામાં જૂ થઈ ગઈ હોય અને આ સમસ્યા ઘણા દિવસોથી ઠીક ન થતી હોય તો તમારા વાળમાં તુલસીનું તેલ લગાવો તુલસીના પાન લઈને વાળમાં લગાવો અને તુલસીના તેલનો પણ ઉપયોગ કરીને જુ થી છુટકારો મેળવી શકાય છે.

સાઇનસ માં તુલસી ના ફાયદા

તુલસીના પાન અથવા મંજરીને મિક્સ કરીને તેની સુગંધ લો તો સાઈન્સ ના દર્દી ને ઝડપથી રાહત મળે છે.

કાન માં દુખાવા માં તુલસી ના ફાયદા

તુલસીના પાન કાન માં થતો દુખાવો કે બળતરા માટે ખૂબ જ અસરકારક છે. જો કાનમાં દુખાવો થતો હોય તો તુલસી ના પાને ગરમ કરી કાનમાં બે-બે ટીપા નાખો તેનાથી કાનનો દુખાવો ઝડપથી ઠીક થઈ જશે તેવી જ રીતે જો કાન ના પાછળના ભાગમાં સોજો હોય તો તેનાથી રાહત મેળવવા માટે તુલસીના પાન અને એરંડા ની કડીઓ ને પીસીને થોડું મીઠું મિક્સ કરો પછી થોડું નવશેકુ કરો અને તેને લગાવવું અને તુલસીના પાન ખાવાથી કાનના દુખાવામાં રાહત મળે છે.

દાંતના દુખાવામાં તુલસી ના ફાયદા

દાંતના દુખાવામાં તુલસીના પાન ખૂબ જ રાહત આપે છે. દાંતનો દુખાવો ઓછો કરવા માટે કાળા મરી અને તુલસીનાં પાનને ગોળી બનાવી દાંત નીચે રાખવાથી દાંતનો દુખાવો ઓછો થાય છે.

ગળામાં દુખાવા માં તુલસી ના ફાયદા

તુલસીના પાન ગળા ના દુખાવા માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે જ્યારે ઠંડી હોય અથવા વાતાવરણમાં ફેરફાર થાય ત્યારે ગળામાં દુખાવો વારંવાર થવા લાગે છે ત્યારે તુલસીનો રસ નવશેકું પાણી સાથે મિક્સ કરો અને તેની સાથે ગાળારા કરો અને તુલસીના પાન ખાવ તેનાથી ઘણી રાહત મળે છે.

ઝાડા અને પેટના દુખાવામાં તુલસીના ફાયદા

ઘણીવાર ખરાબ ખોરાક એ પ્રદૂષિત પાણીના લીધે ઝાડા થતા હોય છે. નાના બાળકોમાં આ સમસ્યા ઘણી વાર જોવા મળે છે તુલસીના પાન અને પેટમાં ખેંચાણ જેવી સમસ્યાઓ દૂર કરવામાં ખૂબ જ ઉપયોગી છે. તુલસીના પાનને એક ગ્રામ જીરુ ની સાથે પીસી મધ સાથે ખાવ તેનાથી તરત જ રાહત થઈ જાય છે.

અપચોથી રાહત માટે તુલસીના ફાયદા

જો તમે અપચાની સમસ્યા હોય અને તમારી પાચનશક્તિ નબળી છે તો રોજ તુલસી ખાઓ આ માટે બે ગ્રામ તુલસી બીજ ને પીસીને કાળા મીઠા સાથે દિવસમાં ત્રણથી ચાર વખત લો તેનાથી તમે અપચાની સમસ્યા માં ખૂબ જ ફાયદો થશે.

કમળામાં તુલસીના ફાયદા

કમળો એ એક એવો રોગ છે જો તેની યોગ્ય સારવાર ન કરીએ તો પાછળથી ગંભીર રોગ બની જાય છે તેના માટે તુલસીના છોડને એક ગ્રામના પાનને પીસીને તેને છાશ સાથે મિક્સ કરવું એ કમળા માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. આ સિવાય તુલસીના પાનનો ઉકાળો બનાવીને પીવાથી પણ કમળળામાં રાહત થાય છે.

ડિલેવરી પછી થતી પીડા માં તુલસી ના ફાયદા

ઘણી મહિલાઓને ડીલેવરી પછી ખૂબ જ દુખાવો થાય છે. ત્યારે તુલસીના પાન આ દુખાવાને દૂર કરવામાં ખૂબ જ ઉપયોગી છે તુલસીના પાન વરસ નો જુનો ગોળ અને ખાંડ મિક્સ કરીને લેવાથી ડીલેવરી પછીના દુખાવામાં રાહત થાય છે.

નપુસંકતા માં તુલસી ના ફાયદા

નપુસંકતા ને દુર કરવા માટે તુલસીના બીજ કે પાવડર અથવા મૂળના પાઉડરને સમાન પ્રમાણમાં મિક્સ કરીને એક મહિનાની છ અઠવાડિયા સુધી સતત ગાયના દૂધ સાથે એકથી ત્રણ ગ્રામ લેવાથી નપુંસકતા માં ફાયદો થાય છે.

રોગ પ્રતિકારક શક્તિ વધારવા માટે તુલસીના ફાયદા

તુલસીના પાનનું દરરોજ સેવન કરવાથી રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધે છે કે શરદી અને બીજા રોગોથી બચાવે છે. 200 ગ્રામ તુલસીના પાનનો પાવડર 400 ગ્રામ ખાંડ કેન્ડી સાથે પીસી લો આ મિશ્રણનું એક ગ્રામ થોડા દિવસો સુધી લેવાથી શરીરની નબળાઈ દૂર થાય છે અને શરીરની રોગ પ્રતિકારક શક્તિ વધે છે કફ જેવા રોગો દૂર થાય છે.

તાવ માંથી રાહત માટે તુલસીના ફાયદા

તાવમાં રાહત મેળવવા માટે તુલસીનો ઉકાળો બેથી ત્રણ વખત દિવસમાં લો નાના બાળકોને તુલસીમાં મધ મિક્સ કરીને આદુ ના રસ ના પાંચ થી સાત પીવાથી બાળકોમાં શરદી કફ મટે છે.

તો મિત્રો આજે અમે તમને જણાવ્યું કે, તુલસી ના ઉપયોગો, તુલસી ના ફાયદા, તુલસી ના ઔષધીય ગુણ, તુલસી નો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો, તુલસી ના ફાયદા ગુજરાતી માં, તુલસી એટલે શું જો તમને આ લેખ ગમ્યો હોય તો તમે તમારા મિત્રો અને પરિજનો સાથે જરૂર શેર કરજો જેથી આ માહિતી તેમને પણ મળે અને મદદરૂપ થાય.