અક્ષય તૃતીયા:- મહત્ત્વ (AKSHY TRITIYA)

 

 

 

 

 હિંદુ ધર્મમાં દરેક તહેવારનું આગવું મહત્વ હોય છે. આપણા પવિત્ર તહેવારો સાથે જ્ઞાન,વિજ્ઞાન અને આધ્યાત્મ જોડાયેલું રહે છે. માટે તેનું મહત્ત્વ ખૂબ વધિ જાય છે. આવો આપણે આજના અખાત્રીજના મહત્ત્વને સમજીએ 

       શાસ્ત્રોમાં અક્ષય તૃતીયાને સ્વયં સિદ્ધ મુહૂર્ત , શુભ સમય માનવામાં આવે છે. અક્ષય તૃતીયાના દિવસે લગ્ન, ગૃહ પ્રવેશ, વેપાર કે ઉદ્યોગ જેવા શુભ કાર્યની શરૂઆત કરવી ખૂબ જ શુભ છે. ખરા અર્થમાં અક્ષય તૃતીયા તેના નામ પ્રમાણે શુભ ફળ આપે છે. અક્ષય તૃતીયા પર સૂર્ય અને ચંદ્ર પોતાની ઉચ્ચ રાશિમાં રહે છે. આવો જાણીએ અક્ષય તૃતીયાનું મહત્વ...

  લોકો આ તારીખનો વિશેષ ઉપયોગ કરે છે જેમ કે નવું વાહન લેવા અથવા ઘરમાં પ્રવેશવું, ઘરેણાં ખરીદવા વગેરે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ દિવસ દરેકના જીવનમાં સૌભાગ્ય અને સફળતા લાવે છે. એટલા માટે લોકો આ દિવસે રિયલ એસ્ટેટ સંબંધિત કામ, શેરબજારમાં રોકાણ, રિયલ એસ્ટેટના સોદા કરવા અથવા નવો બિઝનેસ શરૂ કરવા માંગે છે.

 અક્ષય તૃતીયાને લઈને એવું માનવામાં આવે છે કે આ દિવસે જે પણ કામ કરવામાં આવે છે, તેમાં વરદાન મળે છે. એટલે કે આ દિવસે તમે જે પણ શુભ કાર્ય કરો છો, તેનું ફળ ક્યારેય સમાપ્ત થતું નથી.

વિષ્ણુ દેવતાઓએ 24 સ્વરૂપોમાં પૃથ્વી પર અવતાર લીધો હતો. તેમાંથી છઠ્ઠો અવતાર ભગવાન પરશુરામનો હતો. પુરાણો અનુસાર તેમનો જન્મ અક્ષય તૃતીયા પર થયો હતો.

 આ દિવસે, ગંગા ભગવાન વિષ્ણુના ચરણોમાં પૃથ્વી પર ઉતરી હતી. આ દિવસથી સતયુગ, દ્વાપર અને ત્રેતાયુગની શરૂઆત ગણાય છે.

શાસ્ત્રોની આ માન્યતાને હાલમાં વ્યાપારી સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું છે, જેના કારણે લોકો અક્ષય તૃતીયાના મૂળ હેતુ સિવાય ખરીદીમાં વ્યસ્ત છે. ખરેખર આ વસ્તુ ખરીદવાનો દિવસ નથી. તમારા સંચિત પૈસા વસ્તુની ખરીદી પર નહિં પરંતુ ધર્મકાર્યમાં ખર્ચવા જોઇએ.

“न माधव समो मासो न कृतेन युगं समम्।

न च वेद समं शास्त्रं न तीर्थ गंगयां समम्।।”

વૈશાખ જેવો કોઈ મહિનો નથી, સત્યયુગ જેવો કોઈ યુગ નથી, વેદ જેવો કોઈ શાસ્ત્ર નથી અને ગંગાજી જેવો કોઈ તીર્થ નથી. તેવી જ રીતે અક્ષય તૃતીયા જેવી કોઈ તિથિ નથી.

 વૈશાખમાં આવનારી અક્ષય તૃતીયાને કારણે વૈશાખ માસની વિશિષ્ટતા અકબંધ રહે છે. વૈશાખ મહિનાની શુક્લ પક્ષ તૃતીયાના રોજ ઉજવાતા આ તહેવારનો ઉલ્લેખ વિષ્ણુ ધર્મ સૂત્ર, મત્સ્ય પુરાણ, નારદિય પુરાણ અને ભવિષ્ય પુરાણ વગેરેમાં જોવા મળે છે.

 તમારી ક્ષમતાઓને ઓળખવાનો અને તમારી ક્ષમતા વધારવાનો આ શ્રેષ્ઠ સમય છે.

 વ્યક્તિના કાર્યોને યોગ્ય દિશામાં પ્રોત્સાહિત કરવા માટે આ મુહૂર્ત શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે. કદાચ આ જ મુખ્ય કારણ છે કે આ સમયગાળો દાન વગેરે માટે શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે.

પુરાણો અનુસાર આ દિવસે સૂર્યોદય પહેલા ઉઠવું, સ્નાન, દાન, જપ, સ્વાધ્યાય વગેરે શુભ માનવામાં આવે છે. તેને 'કૃતયુગાદી' તિથિ પણ કહેવામાં આવે છે.

 જો આ દિવસે રવિવાર હોય તો તે ખૂબ જ શુભ અને પુણ્યકારક બને છે તેમજ તેની નવીનીકરણીય અસર પણ થાય છે.

 મત્સ્ય પુરાણ અનુસાર અક્ષય તૃતીયાના દિવસે અક્ષત પુષ્પ દીપ વગેરેથી ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરવાથી ભગવાન વિષ્ણુના વિશેષ આશીર્વાદ મળે છે અને સંતાનો પણ અક્ષય રહે છે.

 અક્ષય તૃતીયા પર્વનું મહત્વ છે ગરીબોની સેવા કરવી, વસ્ત્રોનું દાન કરવું અને સારા કાર્યો તરફ આગળ વધતાં મન, વાણી અને કર્મની મદદથી માનવ ધર્મનું પાલન કરવું.

 કળિયુગના નકારાત્મક પ્રભાવથી બચવા માટે આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરવી જોઈએ અને દાન કરવું જોઈએ. આમ કરવાથી આગામી જન્મમાં સમૃદ્ધિ, ઐશ્વર્ય અને સુખ અવશ્ય પ્રાપ્ત થાય છે.

ભવિષ્ય પુરાણના એક શ્લોક મુજબ, શકલ નગરમાં રહેતો વણિક નામનો ધર્મપુરુષ અક્ષય તૃતીયાના દિવસે સંપૂર્ણ ભક્તિભાવ સાથે સ્નાન ધ્યાન અને દાન કાર્ય કરતો હતો, જ્યારે તેની પત્ની તેને મનાઈ કરતી હતી, જેના કારણે તેને ફળ સ્વરૂપે. મૃત્યુ પછી કરવામાં આવેલ દાનથી . વણિક દ્વારકાનગરીમાં એક સારા રાજા તરીકે અવતર્યા.

આ દિવસે પવિત્ર નદીઓમાં સ્નાન કરીને પાણી, અનાજ, શેરડી, દહીં, સત્તુ, ફળ, જવ, હાથથી બનાવેલા પંખા, કપડાં વગેરેનું દાન વિશેષ ફળ આપનારું માનવામાં આવે છે.

 દાનને ઊર્જાના રૂપાંતરણ સાથે સંબંધ કરીને વૈજ્ઞાનિક તર્કમાં જોઈ શકાય છે. દુર્ભાગ્યને સારા નસીબમાં બદલવા માટે આ શ્રેષ્ઠ દિવસ છે.

 જો અક્ષય તૃતીયા રોહિણી નક્ષત્ર પર આવે તો આ દિવસનું મહત્વ હજારો ગણું વધી જાય છે, ખેડૂતોમાં એવી માન્યતા છે કે જો આ તારીખે ચંદ્ર અસ્ત થવાના સમયે રોહિણી આગળ હોય તો તે પાક માટે સારું રહેશે અને જો તે પાછળ હશે તો ઉપજ સારી નથી.

    આ દિવસે પ્રાપ્ત આશીર્વાદ અત્યંત ફળદાયી માનવામાં આવે છે. ભવિષ્ય પુરાણ અનુસાર આ તિથિ યુગાદિ તિથિમાં ગણવામાં આવે છે. આ તારીખે સતયુગ, ત્રેતા અને કલિયુગની શરૂઆત થઈ અને દ્વાપર યુગ આ તારીખે સમાપ્ત થયો.

 આ દિવસે રેણુકાના પુત્ર પરશુરામ અને બ્રહ્માના પુત્ર અક્ષય કુમારના અવતરણ થયા હતા. આ દિવસે સફેદ ફૂલથી પૂજા કરવી શુભ માનવામાં આવે છે.

  ધન અને ભૌતિક વસ્તુઓની પ્રાપ્તિ અને ભૌતિક પ્રગતિ માટે આ દિવસનું વિશેષ મહત્વ છે. ધન પ્રાપ્તિ માટે મંત્ર, અનુષ્ઠાન અને પૂજા ખૂબ જ અસરકારક છે. માન્યતાઓએ આ દિવસને સોનું, ચાંદી, ઝવેરાત, કપડાં, વાહન અને મિલકતની ખરીદી માટે ખાસ બતાવ્યો છે. પંચાંગ જોયા વગર આ દિવસને શ્રેષ્ઠ મુહૂર્ત માનવામાં આવે છે.

દાન કરવાથી જાણ્યે-અજાણ્યે થયેલા પાપોનો બોજ હળવો થાય છે અને પુણ્યની મૂડી વધે છે. અક્ષય તૃતીયાના સંદર્ભમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આ દિવસે કરવામાં આવેલ દાનનો ખર્ચ થતો નથી, એટલે કે તમે જે દાન કરો છો તેના કરતાં અનેક ગણું વધારે તમારા અલૌકિક ભંડોળમાં જમા થાય છે.

 મૃત્યુ પછી જ્યારે કોઈને પરલોકે જવાનું હોય છે, ત્યારે તે પૈસામાંથી આપેલું દાન અલગ-અલગ સ્વરૂપે મળે છે.  પુનર્જન્મ લઈને જ્યારે તેઓ પૃથ્વી પર આવે છે ત્યારે પણ તે ભંડોળમાં જમા થયેલા નાણાંને કારણે તેઓને પૃથ્વી પર ભૌતિક સુખ અને વિલાસ મળે છે.  આ દિવસે સોનું, જમીન, પંખો, પાણી, સત્તુ, જવ, છત્ર, કપડાંનું દાન કરી શકાય છે.  જવનું દાન કરવાથી સોનું દાન કરવા જેટલું ફળ મળે છે.

આ દિવસે, ભગવાન શ્રી બદ્રીનારાયણના દરવાજા, ચાર ધામોમાંના એક સૌથી નોંધપાત્ર, ખુલે છે.  અક્ષય તૃતીયા પર, શ્રી બિહારીજીના ચરણ વૃંદાવનમાં વર્ષમાં માત્ર એક જ વાર જોવા મળે છે.

 આજના દિવસથી શ્રીહરિને ચંદનનો લેપ લગાડવામાં આવે છે જે અક્ષય તૃતીયા , વૈશાખ સુદ એકાદશી , પૂનમ , વૈશાખ વદ અએકાદશી અને અમાસના દિવસોમાં લેપ લગાવાય છે.  

અક્ષય તૃતીયાની વ્રત કથા

દેવપુરી નગરીમાં ઘરમચંદ નામનો એક અતિ ધનિષ્ઠ વણિક પત્ની અને પુત્રો સાથે રહેતો હતો. તેનું હૃદય ઘણું વિશાળ હતુ. તપ-ત્યાગમાં એ સૌથી આગળ રહેતો. સાધુ સંતોને ઘેર બોલાવી જાતે પીરસતો. ગામમાં કોઈ ભૂખ્યુ હોય તો ઘેર બોલાવી જમાડતો. રોજ સવારે ગાય-કૂતરાને ખવડાવતો અને સાંજે કીડીયારુ પૂરતો.

ઘરમચંદની આ ધર્મ-ભાવનાથી ખૂબ પ્રસન્ન થયેલા પરશુરામ એક દિવસ સાધુ વેશે આવીને પધાર્યા. વણિકે પરશુરામને આસન આપી જમાડ્યા. પછી પરશુરામ બોલ્યા - હે ધર્મિષ્ઠ વણિક ! તુ હજુ અક્ષય તૃતીયા વ્રતના માહાત્મયથી અજાણ છે. આ દિવસે ગંગાસ્નાન કરી, પિતૃ તર્પણ કરી, દયા દાન કરી, ઘડાનું દાન કર. આ દિવસે તું જે કાંઈ પુણ્ય કમાઈશ તેનો કદી ક્ષય નહી થાય. જનમોજનમ તારુ આ પુણ્ય તને કામ આવશે.

અક્ષય તૃતીયા વ્રતનો આવો અપૂર્વ મહિમાં સાંભળી ઘરમચંદે તરત આ વ્રત કરવાનો દ્દઢ સંકલ્પ કર્યો. વૈશાખ માસની અજવાળી ત્રીજ (અખાત્રીજ) આવતા એણે ગંગાસ્નાન કરી પિતૃ તર્પણ કર્યુ. સાધુ સંતોનો ભંડારો કર્યો અને કુંભમાં સોનામહોરો ભરી, કુંભનું દાન કર્યુ. બ્રહ્મભોજન કરાવી મોં માંગી દક્ષિણા આપી. સર્વ સમૃધ્ધિનું દાન કર્યુ.

ઘરમચંદની પત્ની વિલાસવતી પતિને દાન કરતો જોઈ મનોમન ધુંધવાતી રહી. પણ કાંઈ બોલી શકતી ન હતી.

સર્વસ્વનુ દાન કરી ઘરમચંદ પૂર્ણ શ્રધ્ધાથી પરશુરામની પૂજા કરી. જવના રોટલા ખાધા અને આખો દિવસ પરશુરામના ગુણગાન ગાયા. આ વ્રતના પ્રભાવથી એની સમૃધ્ધિ વધવા માંડી. એ જેમ દાન કરતો તેમ એની સમૃધ્ધિ બમણી થતી હતી.

આ વ્રતના પ્રભાવે બીજા જન્મે ઘરમચંદનો જન્મ રાજકુળમાં થયો અને સમય જતાં એ રાજા બન્યો. એ જન્મમાં પણ દાનની ધારા ચાલુ જ રાખી તો પણ એનો ભંડાર ભરેલો જ રહેતો. દાન-ધર્મથી એણે એટલી બધી કીર્તિ પ્રાપ્ત કરી કે મૃત્યુલોકમાં સૌ તેને ભગવાન માની પૂજવા લાગ્યા. મૃત્યુ પછી એ હંમેશના માટે દેવલોકમાં વસ્યો. જ્યારે દાન-પુણ્યથી મનોમન બળતી વિલાસ વતી બીજે જન્મે ગરીબના ઘેર અવતરી અને જનમભર વંધ્યા રહી.

 

અક્ષય તૃતીયા વ્રત કેવી રીતે કરશો ?

- વ્રતના દિવસે બ્રહ્મ મૂહૂર્તમાં  ઉઠો.

- ઘરની સફાઈ અને નિત્ય કાર્યથી પરવારીને પવિત્ર કે શુધ્ધ જળથી સ્નાન કરો.

- ઘરમાં જ કોઈ પવિત્ર સ્થળ પર ભગવાન વિષ્ણુની મૂર્તિ કે ચિત્ર સ્થાપિત કરો.

- નીચેના મંત્રથી સંકલ્પ કરો -

ममाखिलपापक्षयपूर्वक सकल शुभ फल प्राप्तये ||

भगवत्प्रीतिकामनया देवत्रयपूजनमहं करिष्ये।

- સંકલ્પ કરીને ભગવાન વિષ્ણુનુ પંચામૃતથી સ્નાન કરાવો.

- ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરી તેમને સુગંધિત પુષ્પમાળા પહેરાવો.

- નૈવેધમાં ઘઉંનો સત્તુ કાકડી અને ચણાની દાળ ધરાવો.

- છેવટે તુલસીનુ પાણી ચઢાવીને ભક્તિપૂર્વક આરતી કરવી જોઈએ.

- ત્યારબાદ ઉપવાસ કરો.

જૈન ધર્મમાં અક્ષય તૃતીયા.

“ઇસુરસનું દાન અક્ષયફળ બન્યુ તે દિવસ એટલે અખાત્રીજ

વૈશાખ સુદ ત્રીજને અક્ષય તૃતીયાનું પર્વ ગણવામાં આવે છે. તેનો મહિમા પણ ઘણો મોટો છે.

વર્ષીતપના તપસ્વીઓને ચાદીના નાનકડા ઘડામાં ભરેલો ઇક્ષુરસ પીવડાવીને પારણા કરાવાય છે

આ અવસર્પિણી કાર્યમાં પ્રથમ રાજા, પ્રથમ દીક્ષાર્થી અને પ્રથમ તીર્થંકર એવા નાભિરાજાના પુત્ર ઋષભદેવ ભગવાનથી અનંત ઊંટિકોટિ સાગરોપમ અગાઉ પરંપરાગત કરવામાં આવતો સર્વકાલીન પ્રભાવશાળી દીધૃતપ એટલે વર્ષીતપ કારણ કે વરસે પ્રભુની કૃપા ત્યારે વરસીતપ પૂર્ણ થાય છે. પોચના સમન્વયે આ અદકેરો તપ સફળ થાય, તપસ્વીની ભક્તિ અને તપસ્વીની અનુમોદના એ પણ તપ અંતરાય, કર્મ તોડવામાં શ્રેષ્ઠ સહાયક સાબિત થાય છે.

આદિશ્વર દાદાને માત્ર મોઢે છઠ્ઠનો તપ જ હતો પરંતુ અંતરાયકર્મ પુર્વજન્મે કર્યો તેઓ આ જન્મમાં દીક્ષા ગ્રહણની સાથે જ ઉદયમાં આવ્યો.

શ્રી ઋષભદેવ ભગવાને ફાગણ વદ ૮ને દિવસે દીક્ષા ગ્રહણ કરી પછી ભિક્ષા અર્થે લોકોને ત્યાં જવા લાગ્યા, પણ એ ભદ્રપરિણામી લોકો સાધુને કેવો આહાર વહોરાય તે જાણતા નહિ હોવાથી તેમની આગળ મણિ, માણેક, રત્નો, હાથી ઘોડો, ગાય, બળદ આદિ અનેક વસ્તુઓ ધરવા લાગ્યાં, પ્રભુ સર્વત ત્યાગી હોવાથી એ કોઇ વસ્તુને અડતા નહિ એ રીતે વિચરતા એક વર્ષથી પણ અધિક કાલ વ્યતીત થઇ ગયો.

ભગવાન ઋષભદેવ પુર્વભવમાં એક માર્ગે થઇને જતા હતા ત્યારે ધાન્યના ખળામાં બળદ અનાજ ખાઇ જતા હતા અને તેથી ખેડૂત તેને મારતો હતો. એ જોઇને તેમણે કહયુંકે, “અરે મૂર્ખ ! આ બળદોને મોઢેથી બાંધ", ખેડૂતે કહ્યું મને બાંધતા આવડતુ નથી તે વારે પોતે ત્યાં બેસીને પોતાના હાથે છીંકુ બાંધી બતાવ્યું. તે વખતે બળદે ત્રણસો સાઠથી અધિક નિશાસા નાખ્યા તેથી અનતરાય કર્મ બંધાયુ, તે કર્મ દીક્ષા લીધી તે જ દિવસે ઉદયમાં આવ્યુ તેથી પ્રભુને આ રીતે આહાર મળવામાં અંતરાય થયો. 

એક દીવસ ગજપુરનગર કે જયા બાહુબલીજીના પુત્ર સૌમયશાના પુત્ર શ્રેયાંસકુમાર રહેતા'તા. ત્યાં શ્રી ઋષભદેવ ભગવંત પધાર્યા. તેમને જોઇ શ્રેયાંસકુમારને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું અને પુર્વે આરાધેલ સાધુપણું યાદ આવ્યું તેથી સાઘને કેવો આહાર અપાય તે જાણ્યું, હવે તે જ વખતે ઇક્ષુરસના ૧૦૮ ઘડા આવેલા હતા. એટલે શ્રેયાસકુમારે પ્રભુને વિનંતી કરી કે આપ સૂઝતો આહાર ગ્રહણ કરવાની કૃપા કરો.

પ્રભુએ તેને પ્રાસુક સમજી બે હાથનો ખોબો કરી તેને વહોર્યો અને પારણું કર્યું. શ્રેયાંસકુમારને અતિ આનંદ થયો અને દેવીએ ત્યાં પંચદિવ્ય પ્રકટ કર્યા, ઇક્ષુરસનું આ દાન શ્રેયાંસકુમારને અક્ષય ફળ આપનારૂ બન્યું. ત્યારથી એ દિવસ અક્ષય તૃતિયા પ્રસિધ્ધથયો.

આજે અનેક ભવ્યાત્માઓ વર્ષીતપ કરે છે અને તેનું પારણું આજ દિવસે કરે છે. તે વખતે સ્નેહીઓ સબંધીઓ,

સાધર્મિકો વગેરે ચાંદીના એક અતિ નાના ઘડામાં ઇક્ષુરસ ભરી તેમને પીવડાવે છે. ઘણા સિધ્ધક્ષેત્રોમાં જઇ આ તપની પુર્ણાહુતિ કરે છે.તેથી આ દિવસે તપસ્વીઓ સિધ્ધક્ષેત્રમાં બહુ મોટી સંખ્યામાં એકઠા થાયછે. અને તેમના સગાસબંધી વગેરેની પણ વિપુલ હાજરી થતા ત્યાં મોટો ઉત્સવ ઉજવાય છે.